Jak uprawiać szałwię w ogrodzie, by rosła bujna?

Szałwia, po łacinie Salvia, należy do jasnotowatych. Jest to roślina niewymagająca, lubiąca słońce. Różne jej odmiany znaleźć można na całym świecie i jest ich ponad 800. Szałwia, ze swoim aromatycznym zapachem znajduje zastosowanie zarówno jako przyprawa kuchenna, jak i roślina zielarska. Zasadzona w odpowiednim miejscu w ogrodzie, może rozrosnąć się na powierzchni kilku metrów kwadratowych.

Gatunki i odmiany szałwii

W ogrodach uprawia się kilka gatunków szałwii. Szałwia lekarska (Salvia officinalis) to półkrzew wywodzący się z basenu Morza Śródziemnego. Dobra uprawa i pielęgnacji szałwii lekarskiej zapewnia jej obfity rozrost do ok. 60 cm wysokości o szarozielonych liściach i fioletowych kwiatach. Szałwia lekarska kwitnie od maja do lipca.

Szałwia omszona (Salvia nemorosa) jest byliną o sztywnych, strzelistych kłosach niebiesko-fioletowych lub różowych kwiatów. Natomiast szałwia omączona (Salvia farinacea) wyróżnia się luźnymi kłosami intensywnie ciemnofioletowych kwiatów.

Wyjątkowy kwiatostan ma szałwia błyszcząca (Salvia splendens) – ta szałwia to roślina jednoroczna o efektownych czerwonych lub pomarańczowych kwiatach. Istnieją też odmiany szałwii o srebrzystoszarych liściach (np. odmiana Albiflora), które są cenione jako rośliny ozdobne.

Jak uprawiać szałwię w ogrodzie?

Uprawa szałwii jest łatwa, jeśli zapewnisz roślinie ciepłe, słoneczne stanowisko i przepuszczalną, żyzną glebę zasadową o pH 6,5-7,5.

Wczesna wiosna to dobry czas, aby przyciąć szałwię. Jeśli zetniesz liście szałwii przed zimą, roślina może mieć trudności z przetrwaniem. W lutym, pędy można przyciąć sekatorem do wysokości ok. 5 cm. Po przycięciu, kiedy pogoda się poprawi, szałwia wypuści nowe pędy i stanie się gęsta i bujna. Jednak jeśli roślina już je wypuściła, nie należy jej przycinać.

Szałwię najbezpieczniej sadzić do gruntu wiosną lub jesienią. Egzemplarze kupione w pojemnikach lub wyhodowane z rozsady można wysadzać po zimnej Zośce, gdy miną przymrozków. Szałwię lekarską i szałwię omszoną sadzi się do gruntu wiosną (kwiecień/maj) lub wczesną jesienią (wrzesień) – w tych terminach młode rośliny łatwiej się ukorzenią przy umiarkowanych temperaturach. Rośliny należy umieścić w dołkach tak, aby korzenie miały trochę luzu; zalecany rozstaw to około 40×40 cm (szałwia rozrasta się w szeroki, krzaczasty pokrój). Po posadzeniu ziemię wokół należy udeptać i obficie podlać. Przez pierwsze tygodnie po posadzeniu konieczne jest regularne podlewanie.

Szałwię ogrodową można także uprawiać z nasion. Wysiew nasion wprost do gruntu przeprowadza się w drugiej połowie kwietnia lub w maju – nasiona umieszcza się płytko w glebie, gdy ta ogrzeje się do ok. 15°C. Można również przygotować rozsadę: nasiona wysiewa się w marcu do skrzynek lub doniczek i trzyma w ciepłym pomieszczeniu (około 20 stopni Celsjusza). Po 8-10 tygodniach, gdy siewki osiągną ~10 cm wysokości, pikuje się je do gruntu. Pamiętaj, żeby wcześniej stopniowo hartować rozsadę (wynosząc na zewnątrz na kilka godzin dziennie). Uprawa szałwii z nasion jest możliwa, ale rośliny wolniej osiągają dojrzałość w porównaniu z sadzonkami.

Co musisz wiedzieć o uprawie szałwii lekarskiej?

Stanowisko - szałwia lubi ciepłe i w pełni słoneczne miejsce.
Gleba - szałwia dobrze rośnie na żyznej, przepuszczalnej, lekko zasadowej glebie. Co więcej, szałwia lubi podłoża wapienne.
Rozstawa - szałwię należy sadzić w odległości ok. 30-40 cm, aby rośliny miały miejsce do rozrostu.
Podlewanie - szałwia najlepiej rośnie, kiedy jest umiarkowanie podlewana. W zależności od odmiany, szałwia znosi krótkotrwałą suszę, ale młode sadzonki wymagają regularnego podlewania. Jeśli chcesz w pełni wykorzystać właściwości szałwii, to nie dopuszczaj do całkowitego przesuszenia ziemi. Unikaj jednak przelewania, ponieważ nadmiar wilgoci może powodować żółknięcie liści i rozwój chorób, np. pleśń na pędach.
Nawożenie - szałwia lubi nawozy organiczne; wystarczy wiosenny kompost lub obornik. W swoim ogrodzie nie stosuj silnych dawek azotu, ponieważ zmniejsza on stężenie olejków eterycznych w liściach szałwii.
Pielęgnacja - przed nadejściem mrozów warto okryć podstawę wieloletnich szałwii (np. gałązkami iglaków, słomą), aby zabezpieczyć system korzeniowy przed przemarzaniem zimą. W rejonach o łagodniejszym klimacie szałwia lekarska zwykle dobrze zimuje w gruncie bez okrycia, ale młode rośliny zawsze lepiej zabezpieczyć.

W każdym ogrodzie wymagania szałwii są stosunkowo niewielkie, a ich spełnienie zapewnia zdrowy wzrost, intensywny aromat liści oraz bujne kwitnienie.

Rozmnażanie szałwii w ogrodzie

Szałwię można rozmnażać z nasion, przez podział rozrośniętych kęp starszych roślin lub za pomocą sadzonek zielnych. Jeśli chcesz mieć więcej aromatycznej szałwii w ogrodzie, najlepiej rozmnażać ją za pomocą sadzonek, ponieważ szałwia z nasion rośnie dość wolno.

Najlepsza pora na sporządzanie sadzonek przypada latem. Wybierz niekwitnącą gałązkę – jeśli roślina wypuszcza pąki kwiatowe, usuń je przed pobraniem sadzonki. Ostrym nożem lub nożycami akumulatorowymi odetnij młody, półzdrewniały pęd o długości ok. 10 cm, tuż poniżej nasady liści. Usuń dolne liście z odciętego pędu, pozostawiając na jego szczycie 2-3 pary liści.

Umieść przygotowany pęd w małej doniczce wypełnionej wilgotnym podłożem (najlepiej mieszanką żyznej ziemi ogrodowej i kompostu). Podłoże utrzymuj stale lekko wilgotne. Aby ułatwić sobie to zadanie, warto rozważyć użycie automatycznej konewki, która zapewni roślinie stały dostęp do odpowiedniej ilości wody bez ryzyka przelania. Aby sadzonka lepiej się ukorzeniła, stwórz jej warunki wysokiej wilgotności powietrza. Możesz nakryć doniczkę przezroczystą, przeciętą na pół butelką plastikową, tworząc mini-szklarnię. Jeśli wnętrze butelki nadmiernie paruje, na chwilę ją zdejmij lub odkręć korek, żeby przewietrzyć sadzonkę – to zapobiegnie rozwojowi pleśni.

Po około 2-3 tygodniach powinna pojawić się wystarczająca ilość korzeni, a młoda roślina wyraźnie się wzmocni. Wówczas można ostrożnie przesadzić ją z doniczki do gruntu na docelowe miejsce, np. w rabacie.

Sadzonki szałwii możesz także ukorzenić w wodzie. W tym celu wstaw odcięty pęd do szklanki z wodą. Po około 2 tygodniach roślina wykształci korzenie. Kiedy osiągną kilka centymetrów długości, taką sadzonkę można posadzić bezpośrednio do ziemi.

Szałwia w doniczce. Jak komponować sadzonki na tarasie i balkonie?

Krzew szałwii można uprawiać także w donicy, np. na balkonie, tarasie czy na kuchennym parapecie. Do uprawy pojemnikowej wybierz dużą donicę (minimum 20 cm średnicy) z otworami odpływowymi. Na dno połóż warstwę drenażu, a jako podłoże użyj żyznej ziemi ogrodowej wymieszanej z piaskiem lub gotowego podłoża do ziół. Zioła w donicach mają ograniczony dostęp do wody i składników, dlatego regularne podlewanie jest bardzo ważne. Latem trzeba nawadniać roślinę co 2-3 dni. Co 2-3 tygodnie warto zasilić szałwię w doniczce rozcieńczonym nawozem organicznym lub biohumusem.

Doniczkę z szałwią ustaw w miejscu słonecznym, ale osłoniętym przed ulewnym deszczem i silnym wiatrem. Jeśli uprawiasz zioło na parapecie kuchennym, najlepiej wybrać okno południowe lub zachodnie. Szałwia dobrze rośnie w warunkach ciepłych – w sezonie wegetacji odpowiada jej temperatura pokojowa (20°C i więcej). Zimą roślina przechodzi okres spoczynku; jeśli trzymasz ją w mieszkaniu, warto przenieść doniczkę do chłodniejszego pomieszczenia (około 15°C) i ograniczyć podlewanie na kilka miesięcy.

Uprawiając szałwię w doniczce na zewnątrz, pamiętaj że korzenie są mniej chronione przed mrozem i nie jest ona mrozoodporna, dlatego na zimę najlepiej przenieść roślinę do jasnego, chłodnego pomieszczenia lub dobrze zabezpieczyć pojemnik, np. owinąć styropianem lub jutą.

Zbiór i zastosowanie szałwii

Zbiór szałwii należy rozpocząć w trakcie kwitnienia – wtedy zawierają najwięcej olejków eterycznych. Szałwia ma długi okres kwitnienia, więc zbiory można wykonywać od maja do lipca.

Ścina się całe pędy lub pojedyncze liście, a następnie suszy w cieniu w przewiewnym miejscu. Sucha szałwia doskonale przyprawia mięsa (np. drobiowe i wieprzowe), pieczone ziemniaki oraz nadziewane warzywa.

Można ją też dodawać do marynat i herbat ziołowych. Krzew znany jest ze swoich prozdrowotnych właściwości. Napar z szałwii łagodzi ból gardła i wspomaga trawienie. Związki zawarte w szałwii mają silne działanie przeciwbakteryjne i przeciwzapalne, dlatego ziele to jest cenione w zielarstwie i medycynie naturalnej. Ponadto dodatek szałwii nadaje potrawom lekko korzenny smak, a zioło używane jest w kąpielach ziołowych, gdyż działa łagodząco i odkażająco.

Właściwości lecznicze szałwii

Liście szałwii zawierają wysokie stężenie cennych związków – są bogate w olejki eteryczne (zawierają m.in. tujon i cyneol), a także garbniki, flawonoidy oraz witaminy. Dzięki temu szałwia ma działanie przeciwbakteryjne, przeciwgrzybicze i przeciwzapalne. Napar z szałwii stosowany jest jako naturalny płyn do płukania gardła przy infekcjach (działa odkażająco, łagodzi ból i stan zapalny) oraz do higieny jamy ustnej przy aftach czy krwawiących dziąsłach. Szałwia ma również właściwości ściągające – hamuje drobne krwawienia i pomaga przy podrażnieniach skóry. Świeże liście szałwii świetnie sprawdzają się też przy łagodzeniu ukąszenia owadów oraz lekkie podrażnienia.

Napary i herbatki szałwiowe pomagają także w problemach trawiennych. Picie szałwii pobudza wydzielanie soków żołądkowych, dzięki czemu ułatwia trawienie ciężkostrawnych potraw i łagodzi wzdęcia. Ponadto zmniejsza aktywność gruczołów potowych. Z tego powodu jest zalecana przy nadmiernej potliwości, np. w formie tabletek lub naparu do picia – polecane kobietom w okresie menopauzy, aby redukować uderzenia gorąca i nocne poty.

Ze względu na swoje prozdrowotne właściwości szałwia jest składnikiem wielu preparatów ziołowych i kosmetyków. Wyciągi z liści szałwii dodaje się do płukanek do włosów (pomagają przy łupieżu i przetłuszczaniu się skóry głowy, a także przyciemniają włosy), do toników i maści na problemy skórne, past do zębów oraz płynów do płukania ust.

Szkodniki i choroby szałwii - pielęgnacja szałwii ogrodowej

Szałwia, podobnie do rozmarynu, na ogół rzadko jest atakowana przez szkodniki czy choroby. Zapach szałwii odstrasza m.in. mszyce, dlatego często sadzi się ją obok roślin podatnych na te szkodniki. Niemniej młode, miękkie przyrosty szałwii czasem mogą zostać zaatakowane przez kolonie mszyc – wówczas należy je opłukać wodą z mydłem potasowym lub zastosować ekologiczny oprysk, np. z wyciągu z wrotyczu lub pokrzywy.

Większym problemem w uprawie mogą być choroby grzybowe, wynikające głównie z nadmiaru wilgoci. W chłodne, deszczowe lata na szałwii może pojawić się szara pleśń lub mączniak prawdziwy. Aby temu zapobiec, szałwię należy sadzić w miejscach przewiewnych, niezbyt zagęszczonych oraz unikać moczenia liści podczas podlewania. Rośliny warto też profilaktycznie opryskać ekologicznym preparatem grzybobójczym, np. wyciągiem ze skrzypu. W uprawie doniczkowej uważaj, żeby nie przelać szałwii – gnijące korzenie i ciągle mokra ziemia doprowadzą do zamierania rośliny.

Szałwia to roślina łatwa w uprawie, która odwdzięcza się wszechstronnymi walorami użytkowymi. Zdobi rabaty i przyciąga zmysły swoim aromatem. To także źródło zdrowych ziół o bogatych właściwościach. Warto znaleźć miejsce dla szałwii w swoim ogrodzie i cieszyć się wszystkimi jej zaletami!