Skąd pochodzą odmiany moreli?

Mały owoc, który możesz kupić w lokalnym markecie pochodzi z ciepłych i słonecznych krajów południa jak Włochy, Hiszpania czy Francja. To właśnie z tych regionów wywodzą się najczęściej spotykane odmiany moreli, które następnie stały się podstawą uprawy moreli w wielu krajach Europy. Aby morele znalazły się w sklepie w twoim mieście, zrywa się je z drzewa niedojrzałe, ponieważ dojrzałych moreli nie można długo przechowywać i transportować. Taki sposób zbioru ułatwia handel, ale nie sprzyja pełnemu rozwojowi smaku i aromatu, jaki daje dojrzała morela prosto z drzewa.

Morele uzyskują swój niepowtarzalny bukiet smaku i zapachu jedynie wtedy, gdy dojrzewają na drzewie. Morela to popularne drzewo dostarczające owoców chętnie spożywanych na surowo i jako dodatek do ciast, dlatego coraz częściej pojawia się także w przydomowych ogrodach w Polsce. Dlaczego więc nie posadzić własnego morelowego drzewa, aby mieć naturalnie aromatyczne, soczyste i pełne witamin owoce? Dobrze dobrana odmiana moreli poradzi sobie także w naszym klimacie, dając regularny plon przez wiele lat.
 

Uprawa moreli - od czego zacząć?

Najlepiej od razu po zjedzeniu owocu przygotować pestkę. Jeśli zbyt długo narażona będzie na działanie powietrza, jej zdolność kiełkowania spadnie. Najpierw usuń resztki miąższu, aby zapobiec pojawieniu się pleśni. To prosty krok, od którego możesz zacząć domową uprawę moreli - zamiast gotowych sadzonek sięgnij po pestkę z dojrzałego owocu.

Istnieją trzy sposoby sadzenia pestki:

1. Sadzenie pestki bez dodatkowych zabiegów - w tym przypadku proces kiełkowania zajmie więcej czasu, ponieważ kiełek musi sam przebić łupinę.
2. Poddać pestki wstępnej obróbce za pomocą papieru ściernego - w ten sposób będzie lepiej chłonąć wodę, co przyspieszy kiełkowanie i ułatwi przebicie łupiny.
3. Rozłupanie pestki i umieszczenie nasiona o kształcie migdała bezpośrednio w glebie - jeśli zamierzasz zasadzić pestkę, a nie nasionko, najlepiej umieścić ją na tydzień w lodówce, ponieważ przyspieszy to proces kiełkowania.

Niezależnie od wybranej metody ważne jest, aby pestki trafiły do lekkiej, wilgotnej ziemi i miały czas na kiełkowanie. Jest to pierwszy etap, od którego zaczyna się udana uprawa moreli w ogrodzie.

Uprawa i wymagania moreli - gdzie ją posadzić?

Gleba powinna być piaszczysta i nienawożona. Zapobiega to pojawieniu się pleśni. Najlepsze dla moreli są gleby żyzne, ale jednocześnie przepuszczalne, dlatego już na początku uprawy moreli warto unikać ciężkich, stale mokrych stanowisk.

Po zasadzeniu pestki lub nasion ważne jest, aby gleba była stale wilgotna. W okresie po posadzeniu podłoże nie powinno całkowicie przesychać, aby młode pędy mogły się swobodnie rozwijać. Jeśli sadzisz morelę w donicy, a nie masz czasu na regularne podlewanie, zastosuj nawadniacz do doniczek, który zrobi to za Ciebie.

„W przypadku pestek moreli trzeba być cierpliwym – zanim pierwszy zielony kiełek pojawi się na powierzchni, może minąć nawet rok. To naturalne, ponieważ młode drzewko najpierw rozwija silny system korzeniowy, zanim zakwitnie. Po tym etapie przenosimy roślinę w jasne miejsce, pamiętając o regularnym nawadnianiu i stopniowym przyzwyczajaniu do słońca, co pozwala młodemu drzewku lepiej znosić niskie temperatury.

Jeśli mieszkasz w ciepłym regionie, możesz posadzić drzewko w ogrodzie. Najlepiej wybrać zaciszne miejsce, gdzie morela nie będzie narażona na działanie ulewnego deszczu i wiatru. Moreli najlepiej zapewnić stanowisko osłonięte od północy, m.in. przy ścianie domu lub murze. Dzięki temu w czasie kwitnienia mniejsza jest szansa, że wiosenny przymrozek uszkodzi delikatne kwiaty moreli.

Drzewo znosi mrozy całkiem dobrze i uważane jest za wytrzymałe na mróz, ale w uprawie moreli jest newralgiczny termin kwitnienia - nagły spadek temperatury może zniszczyć zawiązek przyszłych owoców. Na słabszych glebach można co kilka lat rozłożyć wokół pnia cienką warstwę dobrze przefermentowanego obornika. Nawożenie organiczne poprawia kondycję drzewa.

Kiedy drzewo owocowe moreli zaczyna kwitnąć i kiedy owoce dojrzewają?

Wiosną drzewo moreli obsypuje się białym i różowym kwieciem. Kora staje się czerwonobrązowa. Morela kwitnie zazwyczaj bardzo wcześnie, dlatego w czasie kwitnienia jest narażona na chłodne noce, które mogą ograniczyć liczbę zawiązków owoców. W okresie nabrzmiewania pąków pojawiają się drobne kwiaty moreli, a po ich zapyleniu tworzy się zawiązek, z którego stopniowo rozwijają się owoce. Jeśli wszystko przebiegnie pomyślnie, drzewo morelowe będzie po raz pierwszy owocowało po czterech lub pięciu latach. 

W pełni owocowania, co w sprzyjających warunkach następuje po kilku sezonach, owoce dojrzewają zwykle od połowy lipca do końca lata. Pierwsze zbiory są na przełomie lipca i sierpnia, a późniejsze w drugiej połowie sierpnia.

Owoc moreli ma pionową bruzdę, która dzieli go na pół. Przy odpowiedniej dawce promieni słonecznej połówki te pięknie się zarumienią. Dojrzała morela to najczęściej średniej wielkości, lekko owalny owoc o soczystym miąższu; przy bardzo obfitym urodzaju część z nich ma tendencję do opadania z drzewa jeszcze przed zbiorem.

Pielęgnacja moreli - kiedy wykonać pierwsze cięcie moreli i jak dbać o sady morelowe?

Gdy młode drzewko moreli osiągnie wysokości 50 cm - 80 cm, skraca się za pomocą nożyc do gałęzi najsilniej rosnące pędy, aby zaczął się kształtować zarys korony. Wybiera się kilka najmocniejszych przyrostów bocznych, a pionowy pęd drzewa przycina nieco wyżej niż boczne gałązki. Dzięki temu korona nie rośnie zbyt stromo, a drzewko lepiej równoważy siły wzrostu i owocowania.

W kolejnych latach cięcie drzew polega głównie na usuwaniu gałązek krzyżujących się i zagęszczające wnętrza korony, tak aby światło docierało do całego drzewa. Morele można prowadzić w formie niskopiennej, co ułatwia zbiór i ogranicza łamanie gałęzi pod ciężarem zawiązków owoców. Ważne jest także cięcie sanitarne - usuwa się porażone pędy i fragmenty z objawami chorób, najlepiej w suchy dzień, a rany po cięciu zabezpiecza maścią ogrodniczą. Część ogrodników wykonuje lekkie letnie cięcie moreli na przełomie lipca i sierpnia, po głównym okresie wzrostu, kiedy łatwiej ocenić, które pędy są zbyt silne lub słabo oświetlone.

W większych nasadzeniach, tj. sadach morelowych, pielęgnacja obejmuje nie tylko cięcie, ale też dbałość o glebę i zapylanie. Między rzędami stosuje się ściółkowanie gleby w rzędach oraz wysiew nawozów zielonych między rzędami, co poprawia strukturę podłoża i sprzyja plennością i zdrowotnością drzew. Warto pamiętać, że część odmian wymaga zapylacza - w sadach sadzi się co kilka drzew inną odmianę, aby w czasie kwitnienia łatwiej powstawał każdy zawiązek owocu. Przy dużym obciążeniu owocami morele mają tendencję do opadania, dlatego regularne przerzedzanie zawiązków i systematyczna pielęgnacja pomagają utrzymać równowagę między wzrostem a plonowaniem.

Choroby moreli - jak je zwalczyć?

Choroby moreli są jednym z większych problemów polskich odmian. Drzewo znosi mrozy całkiem dobrze, ale osłabione przez przymrozek pędy i kwiaty łatwiej mogą porażać patogeny. Problemem w uprawie moreli jest przede wszystkim zbyt gęsta korona, wysoka wilgotność wokół drzewa i brak regularnego cięcia.

Najczęściej spotykana jest brunatna zgnilizna drzew pestkowych. Choroba atakuje kwiaty moreli w czasie kwitnienia, a także młode pędy i zawiązków owoców. Na kwiatach pojawiają się brunatny nalot i zasychające płatki, które pozostają na gałązkach. Porażone pędy szybko zamierają, a na owocach tworzą się plamy, które z czasem ciemnieją i pokrywają się charakterystycznym, pylącym nalotem. Takie owoce często zostają na gałęziach, będąc źródłem zakażenia na kolejny sezon. Sposobem jest systematyczne usuwanie i palenie porażonych pędów oraz zaschniętych owoców, a także wykonywanie cięcia w suchą pogodę. W razie potrzeby, można sięgnąć po środki grzybobójcze dopuszczone do stosowania w ogrodach przydomowych.

Groźną chorobą jest też rak bakteryjny. Objawia się pęknięciami kory, zrakowaceniami i wyciekami gumy, zwłaszcza na uszkodzonych pędach. Porażone pędy wycina się z zapasem zdrowej tkanki, a miejsca cięcia starannie zabezpiecza maścią ogrodniczą.

Zdrowe, dobrze odżywione drzewo choruje rzadziej. Dlatego morele należy nawozić - najlepiej nawozem umiarkowanym, z przewagą potasu i fosforu, na glebach żyznych, ale przepuszczalnych. Unikaj przenawożenia azotem, które pobudza zbyt silny wzrost miękkich, wrażliwych na mróz przyrostów.