Βγήκαν πάλι στο σεργιάνι... Αφίδες! Όμως, δεν είναι όλες οι αφίδες ίδιες. Για παράδειγμα, η πράσινη αφίδα της ροδακινιάς, η μελανή αφίδα των κουκιών και των φασολιών και η πράσινη αφίδα των φύλλων της μηλιάς διαφέρουν μεταξύ τους όσο ο σπίνος, ο καλόγερος και ο σπουργίτης.
Οι διάφορες ζημιές που προκαλούν οι αφίδες των φύλλων
Η αφίδα των φύλλων βλάπτει κυρίως τα νεαρά φυτά ρουφώντας τον κυτταρικό χυμό τους. Ταυτόχρονα, εκκρίνει ένα δηλητήριο που προκαλεί συστροφή των φύλλων. Λόγω του σχηματισμού ενός είδους "καταφυγίου" στα φύλλα, όπως εύκολα φαίνεται στην άκρη των κλαδιών, τα πουλιά του κήπου και τα άλλα αρπακτικά είναι δύσκολο να φτάσουν τις αφίδες και συνήθως τουλάχιστον ένα ζεύγος παραμένει εξασφαλίζοντας τον πολλαπλασιασμό του είδους.
Καθώς η αφίδα των φύλλων αποδυναμώνει το φυτό ρουφώντας του χυμούς του, η αρχική συστροφή των άκρων καταλήγει να παραμορφώσει τα κλαδιά. Στους καλλωπιστικούς κήπους και στους οπωρώνες σίγουρα αυτό δεν είναι επιθυμητό, αφού τα σωστά σχηματισμένα δέντρα είναι ουσιαστικής σημασίας, είτε για αισθητικούς λόγους είτε για τη σοδειά των φρούτων.
Η αφίδα των φύλλων είναι επίσης επιβλαβής, καθώς το βλεννώδες έκκριμά της μπορεί να μεταφέρει καταστρεπτικές ασθένειες στα φυτά. Κάτι τέτοιο μπορεί να προκαλέσει εκτεταμένη ζημιά, ιδίως σε οπωρώνες ή τριανταφυλλόκηπους για εμπορική παραγωγή.
Η αφίδα φύλλων και η "άχρηστη τροφή"
Τέλος, το μελίτωμα που παράγει η αφίδα φύλλων διαδραματίζει σημαντικό ρόλο: Καθώς η αφίδα των φύλλων αναπαράγεται πολύ γρήγορα, ιδίως όταν οι συνθήκες είναι ευνοϊκές, χρειάζεται κυρίως πρωτεΐνη.
Τη βρίσκει στους χυμούς των φυτών και εκκρίνει τους υδατάνθρακες (σάκχαρα) με τη μορφή μελιτώματος. Αυτό είναι εκπληκτικό, εάν συλλογιστεί κανείς ότι τα φυτά είναι οι βασικότεροι παραγωγοί ζάχαρης παγκοσμίως και πολλά ζώα - καθώς και οι άνθρωποι - χρησιμοποιούν τη ζάχαρη ως μέσο λήψης πρωτεϊνών. Γι' αυτό τρώμε φρούτα και λαχανικά. Για την αφίδα των φύλλων, όμως, είναι μάλλον άχρηστη!
Το μελίτωμα χρησιμοποιείται έπειτα από τα μυρμήγκια (και τις μύγες) ως τροφή. Επομένως, τα μυρμήγκια αντιμετωπίζουν τις αφίδες, όπως περίπου εμείς τις αγελάδες: "Αρμέγουν" τις αφίδες των φύλλων για το μελίτωμα. Με αυτόν το σκοπό, τα μυρμήγκια τοποθετούν σκόπιμα τις αφίδες των φύλλων πάνω στα φυτά, τις μοιράζουν σε όλο τον κήπο, τις προσέχουν και τις υπερασπίζονται, εάν χρειαστεί.
Εάν τα μυρμήγκια δεν καταναλώσουν το μελίτωμα, αυτό απλώνεται στα φυτά που έχουν προσβληθεί από την αφίδα των φύλλων. Στη συνέχεια, τα φυτά "αποικίζονται" από την καπνιά που τα κατατρώγει.
Γι' αυτό συχνά ανακαλύπτετε τις αφίδες στα φυτά μόνο στα τελευταία στάδια, όταν αποκαλυφθεί η καπνιά που καλύπτει το φυτό.
Αφίδα των φύλλων - εκπληκτικά καρπερή
Προτού μάθουμε τον τρόπο καταπολέμησης της αφίδας των φύλλων, ας δούμε πρώτα εν συντομία τον εκπληκτικό και συναρπαστικό κύκλο ζωής της: Η αφίδα των φύλλων περνά το χειμώνα ως αυγό. Γι' αυτό στις φρουτοπαραγωγικές μονάδες η καταπολέμησή της γίνεται σε αυτό το στάδιο. Το αυγό γεννά μια επονομαζόμενη μητριαρχική αφίδα η οποία αναπαράγει το είδος ασεξουαλικά! Γεννώνται, λοιπόν, αφίδες "παρθένες", συνήθως χωρίς φτερά - παρόλο που ορισμένες έχουν φτερά και μπορούν να αλλάζουν φυτά-ξενιστές πιο εύκολα, εξασφαλίζοντας έτσι την ταχύτερη διασπορά αυτών των πλασμάτων στις γεωργικές εκτάσεις, στα δάση και στους κήπους. Αυτές οι παρθένες αναπαράγουν επίσης το είδος ασεξουαλικά. Μόνο προς το φθινόπωρο αυτά τα αποκλειστικώς θηλυκά έντομα γεννούν αρσενικές αφίδες - ασεξουαλικά και πάλι. Οι αφίδες ζευγαρώνουν και από τα αυγά που γεννά η τελευταία γενιά θηλυκών του έτους - τη χρονική στιγμή που ουσιαστικά αλλάζει το φύλο - οι αφίδες των φύλλων εξαπλώνονται ξανά το επόμενο έτος.
Με έως 50 γενιές αφίδων κάθε καλοκαίρι και έως έξι γεννήσεις ζώντων νεαρών αφίδων από κάθε παρθένα αφίδα ημερησίως, εύκολα γίνεται αντιληπτό πώς μία μητριαρχική αφίδα μπορεί να γεννήσει περίπου 1027 αφίδες ετησίως - επομένως οι αφίδες που γεννιούνται είναι αναρίθμητες. Όμως, κάθε αφίδα ζει μόνο περίπου πέντε ή έξι ημέρες. Εάν σκεφτείτε πόσα νεαρά πουλιά, μυρμήγκια, προνύμφες χρυζόπων, κηκιδόμυγων, λουλουδόμυγων και ιχνευμόνων φτάνουν έως το στάδιο της ωρίμανσης τρώγοντας αφίδες των φύλλων, είναι σαφές ότι οι αφίδες πρέπει να αναπαράγονται υπέρμετρα για να κατορθώσουν να επιβιώσουν ως είδος. Είναι επίσης προφανές γιατί στο βόρειο ημισφαίριο τα περίπου 450 είδη αφίδας των φύλλων συγκαταλέγονται μεταξύ των κυριότερων παράσιτων των γεωργικών και δασικών εκτάσεων, αλλά και των κήπων.
Πώς μπορείτε να αντιμετωπίσετε την αφίδα των φύλλων;
Εάν παρατηρήσει κανείς τη βιολογία της αφίδας των φύλλων, βλέπει ότι είναι δώρο άδωρο να επιχειρήσει να εξολοθρεύσει έως και την τελευταία αφίδα του κήπου. Αφού εξαφανιστεί και η τελευταία, από κάπου θα έρθει η επόμενη πετώντας ή θα την κουβαλήσει κάποιο μυρμήγκι.
Προσπαθήστε, όσο είναι δυνατό, να τις αποκλείσετε. Μπορείτε να κλείσετε με γάζα τα ανοίγματα αερισμού στα θερμοκήπια και τα φυτοκομεία. Έτσι, διασφαλίζεται ο ικανοποιητικός αερισμός, ενώ η αφίδες δεν μπορούν να εισέλθουν. Εφαρμόστε το ίδιο μέτρο στους λαχανόκηπους χρησιμοποιώντας υλικό φλις για να καλύψετε τα λαχανικά. Το φλις δημιουργεί ένα μικροκλίμα που ευνοεί την ανάπτυξη και παράλληλα παρέχει αποτελεσματική προστασία από τις αφίδες.
Ορισμένες ποικιλίες φυτών στους κήπους των σπιτιών είναι ανθεκτικές στην αφίδα των φύλλων, π.χ. ορισμένα σαλατικά. Μπορείτε να επιλέξετε να καλλιεργήσετε αυτές τις ποικιλίες. Σε αυτές περιλαμβάνονται οι παρακάτω ποικιλίες οι οποίες παρατίθενται κατά τύπο μαρουλιού (πηγή: Βαυαρικό Κρατικό Ινστιτούτο Αμπελουργίας και Κηπουρικής, Veitshöchheim):
Μαρούλι κεφαλωτού τύπου: Casanova, Fiorella, Irina, Jiska, Osaka, Estelle
Μαρούλι Iceberg: Barcelona, Bennie, Fortunas
Μίνι μαρούλι Iceberg: Minas
Κόκκινο μαρούλι: Sirmai, Smile
Γαλλικό μαρούλι: Leny
Μαρούλι λόλα: Barman, Lorenzo
Λόλο ρόσο: Solsun
Αντίδι: Bentley
Στην περίπτωση των σμέουρων, τα οποία είναι επίσης αγαπημένα θύματα της αφίδας των φύλλων, μπορείτε να επιλέξετε ποικιλίες που δεν είναι απαραίτητα ανθεκτικές, αλλά λιγότερο ελκυστικές για τις αφίδες. Για παράδειγμα, η παλιά ποικιλία Schönemann υποφέρει πολύ συχνότερα από την αφίδα των φύλλων σε σύγκριση με τις νεότερες ποικιλίες Rumiloba και Autumn Bliss.
Πώς να καταπολεμήσετε αποτελεσματικά την αφίδα των φύλλων: Εκτός από τα προληπτικά μέτρα, μπορείτε να καταπολεμήσετε την αφίδα των φύλλων απευθείας με διάφορα σκευάσματα. Εδώ είναι σημαντικό να επιλέξετε σκευάσματα με βάση την ενδεχόμενη προστασία των ωφέλιμων εντόμων και την απαραίτητη περίοδο αναμονής, ειδικά στην περίπτωση βρώσιμων φυτών που σκοπεύετε να καταναλώσετε. Περίοδος αναμονής: Η χρονική διάρκεια που πρέπει να περιμένετε, αφού χρησιμοποιήσετε το σκεύασμα στο φυτό για την καταπολέμηση της αφίδας των φύλλων και προτού μπορέσετε να χρησιμοποιήσετε το φυτό στην κουζίνα σας χωρίς κίνδυνο για την υγεία σας. Σχετικές πληροφορίες θα βρείτε στο φυλλάδιο οδηγιών του εκάστοτε σκευάσματος. Για τα φυσικά σκευάσματα (π.χ. σαπούνι ποτάσας ή φυσικά έλαια) που χρησιμοποιούνται σε παρασιτοκτόνα, όπως αυτά που παράγονται από τη Neudorff, π.χ. τα Neudosan, Spruzit και Raptol, ο χρόνος αναμονής μπορεί να είναι ελάχιστος ή καθόλου. Μπορείτε να λάβετε περισσότερες πληροφορίες από τους εξειδικευμένους προμηθευτές παρασιτοκτόνων.
Τα μυστικά του παππού για τον κήπο - μόνο που δεν εφαρμόζονται όλα σήμερα!
Παλιά, τότε που κάπνιζαν σχεδόν όλοι, ο παππούς έπαιρνε τη γόπα του τσιγάρου και την άφηνε σε νερό όλο το βράδυ. Το πρωί, διέλυε το υγρό με λίγο ακόμα νερό και ράντιζε τα φύλλα για να διώξει την αφίδα. Όμως, ως γνωστό, η νικοτίνη είναι ισχυρό δηλητήριο που βλάπτει το νευρικό σύστημα και την καρδιά. Η μέθοδος του παππού είναι σήμερα εκτός τόπου και χρόνου, άλλωστε χρησιμοποιούνταν μόνο στα καλλωπιστικά φυτά και ποτέ στα βρώσιμα.
Ωστόσο, αυτό που μπορούμε ακόμα να διδαχτούμε από τις παλιές συνήθειες είναι πώς να ενθαρρύνουμε τα ωφέλιμα έντομα. Επιπλέον, πώς μπορούμε να προσελκύουμε πουλιά στερεώνοντας φωλιές (π.χ. για την παπαδίτσα) ή να αφήνουμε άθικτες τις ήδη υπάρχουσες (π.χ για τον κοκκινούρη). Ακόμα και τα σπουργίτια, που για τους παλιούς ήταν ανεπιθύμητα στους λαχανόκηπους, αφού πίστευαν ότι καταστρέφουν τα νεαρά φυτά, καταβροχθίζουν τις αφίδες στο στάδιο της εκκόλαψης και της αναπαραγωγής τους.
Ενθαρρύνοντας τα ωφέλιμα πουλιά και ζώα σημαίνει ότι ενθαρρύνονται και τα ωφέλιμα έντομα. Φυτεύοντας μαργαρίτες ενθαρρύνετε τις λουλουδόμυγες. Αυτά τα έντομα τρέφονται με τη γύρη των μαργαριτών και γεννούν τα αυγά τους κοντά στις αφίδες, τις οποίες καταβροχθίζουν με βουλιμία οι προνύμφες των λουλουδόμυγων κατά την εκκόλαψή τους. Όπως οι λουλουδόμυγες, ωφέλιμες είναι και οι παπαδίτσες, οι χρυζόπες, οι κηκιδόμυγες και οι ιχνεύμονες.
Έξυπνοι συνδυασμοί
Ο έξυπνος συνδυασμός προληπτικών μέτρων και - εάν χρειάζεται - θεραπευτικών μέσων για την καταπολέμηση της αφίδας των φύλλων σημαίνει ότι τώρα είναι δυνατή η αντιμετώπιση αυτών των εντόμων ακόμα και παρά το γεγονός ότι εξαπλώνονται όλο και περισσότερο.
Και όσο για τις λίγες αφίδες που απομένουν ακόμα στον κήπο σας, παρά τα μέτρα αυτά, οι κακόβουλες γλώσσες λένε ότι τώρα έχετε δύο λόγους να νοστιμέψετε τη φρέσκια σαλάτα από τον κήπο σας με λίγο άνηθο: Έχει καλύτερη γεύση και παράλληλα καμουφλάρει τυχόν αφίδες που έχουν παρεισφρήσει στη σαλάτα σας...
